ΑΝΔΡΟΥΣΑ

Από αρχής της εγκατάστασης των Φράγκων στις περιοχές του Μοριά στις αρχές του 13^ουαιώνα μέχρι τον 14^ο και 15^ο αιώνα ένα δίκτυο από κάστρα και οχυρά αποτελούσαν κέντρα ελέγχου και διοίκησης των ευρύτερων περιοχών των οποίων δέσποζαν .

Στο νότο σε όλη την Μεσσηνία και ανατολικότερα στην περιοχή του Μιστρά μέχρι την Μονεμβασιά από τα μέσα του 13^ου αιώνα [1246-1260] κυριαρχούσαν οικογένειες Φράγκων «οι Βιλεαρδουίνοι».

Η Ανδρούσα στα μέσα στου 13 αιώνα αναφέρεται να είναι το οχύρωμα της τοποθεσίας «Νησί» που υποδήλωνε την σημερινή θέση της Μεσσήνης. Το κάστρο λοιπόν του «Νησιού» δηλαδή το κάστρο της Ανδρούσας είχε κτιστεί από τον πρίγκιπα Γκιγιώμ στα μέσα του 13^ου αιώνα.

Σύμφωνα με την πηγή του Αρχιμανδρίτη Χρ. Νταμάτη «…Το κάστρο πρέπει να κτίστηκε από το Γουλιέλμο Βιλεαρδουίνο γύρω στα 1250 με χρήματα που εισέπραξε από την πώληση χτημάτων των Βυζαντινών τσιφλικάδων και με αγγαρεία των κατοίκων της Ανδρούσας και των γύρω χωριών»

ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΑΝΔΡΟΥΣΑΣ

Το όνομα της πιστεύεται γενικά ότι έχει προέλθει από τη μετοχή του ρήματος «ανδρόω-ανδρώ». Τείνει να γίνει αποδεκτή η ετυμολογική καταγωγή της λέξεως Ανδρούσα από το θέμα «Άνδρες» από το οποίο προκύπτει «ανδρείοι-ανδρεόσα ανδρούσα», δηλαδή πόλη των ανδρείων. Στη Φραγκοκρατία μετά το 1204 λεγόταν και Δρούζα ή Δρούσα. (Druce). Απαντάται και κατά το Μεσαίωνα ως Drusses.

Άλλη εκδοχή λέγει ότι η πόλη φέρει κατά παραφθορά το όνομα του κτήτορα της, του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β΄ του Παλαιολόγου. Η επικρατέστερη επιστημονικώς εκδοχή αναφέρει ότι πήρε το όνομά της από τη λέξη άνδηρον που σημαίνει το ανάχωμα, το πρόχωμα, το οποίο δημιουργείται από τα ορμητικά νερά των χειμάρρων. Έτσι, κατά την εκδοχή αυτή και λόγω του οχυρού της θέσεως της, επάνω στην κορυφή αυτού του άνδηρου στην ανδηρόεσσα δηλαδή τοποθεσία, κτίστηκε ή ανδ[η]ρουσα πολις. Δεν είναι τυχαίο ότι τα παλαιότερα χρόνια τα παιδιά στα σχολεία της, έγραφαν το όνομά της με δυο σίγμα [σ σ], Ασδρούσσα.

Η Ανδηρόεσσα πόλις κατοικείται και σήμερα ακριβώς στην ίδια αρχαία θέση της και με το ίδιο όνομα της. Είναι ίσως η μοναδική μεσσηνιακή πόλη που απαντάται στην αρχική της τοποθεσία.

Απέχει από την Καλαμάτα 22 χιλιόμετρα. Είναι κτισμένη σε μικρό οροπέδιο που δεσπόζει του μεσσηνιακού κάμπου σε ύψος 128μ και του λεκανοπεδίου του Παμίσου. Μια παράδοση αναφέρει ότι την ανοικοδόμησε ο Αυτοκράτορας Ανδρόνικος.

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΑΠΟΚΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΔΡΟΥΣΑ

Χοιροσφάγια: με το άνοιγμα του τριωδίου ξεκινούσε η διαδικασία της σφαγής των γουρουνιών. Την πρώτη μέρα ο σφαγέας έσφαζε το γουρούνι. Ο πρώτος μεζές ήταν ο καρούτζαφλος (ο λάρυγγας, από εδώ ίσως βγήκε και η φράση «θα σου φάω το λάρυγγα»). Τα παιδιά χρησιμοποιούσαν την φούσκα (κύστη) του γουρουνιού σαν μπάλα και οι μεγάλοι σαν καπνοσακούλα. Την δεύτερη μέρα αφαιρούσαν το στρώμα λίπους (τσιγαρίδα) που είχε στη ράχη. Το λίπος αυτό το κομματιαζόταν, το αλάτιζαν και το έβραζαν. Επίσης ετοίμαζαν την οματιά, δηλαδή έπαιρναν τα χοντρά έντερα και τα γέμιζαν με μισοβρασμένο σιτάρι, σταφίδας, πορτοκαλόφλουδα, μυρωδικά, μπαχαρικά και τα έψηναν στον φούρνο.

Λουκάνικα: φτιάχνονταν με κρέας δεύτερης κατηγορίας μαζί με μπαχαρικά, πορτοκαλόφλουδα και αρωματικά.

Τσικνοπέμπτη: την Τσικνοπέμπτη ετοίμαζαν το παστό.

Τυρινή: μετά την κρεατινή εβδομάδα ακολουθούσε η τυρινή. Οι νοικοκυρές έφτιαχναν γαλόπιτες, μακαρονόπιτες, τυρόπιτες και γιαούρτι. Το Σάββατο επίσης έφτιαχναν τα ψυχούδια. Το γλέντι τέλειωνε με το ψήσιμο των αυγών.

Καθαρή Δευτέρα: είναι το τέλος της Αποκριάς και η πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Οι κάτοικοι τρώνε νηστίσιμα (λαγάνα, βολβούς, ταραμά, ελιές και φασόλια). Χαρακτηριστικό έθιμο είναι το πέταγμα του χαρταετού ο οποίος κατασκευαζόταν από χαρτί και καλάμι.

ΜΕΤΑΜΦΙΕΣΕΙΣ - ΛΑΪΚΑ ΔΡΩΜΕΝΑ

Κύριο χαρακτηριστικό είναι οι μεταμφιέσεις (σπάνια με μάσκα, περισσότερο με μακιγιάζ) οι οποίες συνδυάζονται με αθυροστομίες, θεατρικούς διάλογους, προλήψεις, και δεισιδαιμονίες. Οι άντρες μεταμφιέζονταν σε γυναίκες και οι γυναίκες σε άντρες. Τα βράδια μαζεύονταν στις γειτονιές, άναβαν φωτιές βρίσκοντας έτσι την ευκαιρία για επικοινωνία και διασκέδαση. Χαρακτηριστικά έπαιζαν το βάλμα, τη ρίψη του λίθου, πετροπόλεμο, γαϊδουροδρομίες, αλευρώματα, γιαουρτώματα και μουτζουρώματα.

Λαϊκά δρώμενα: παραδοσιακό γαϊδουράκι, αναπαράσταση του γάμου (ο σταχτιάρης, ο επικεφαλής της πομπής κρατούσε ένα σακούλι και έριχνε στάχτη στα μάτια των παρευρισκομένων (από εδώ ίσως προήλθε και η φράση «μας έριξε στάχτη στα μάτια».

ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥΣΑΣ

Βρίσκεται ανατολικά της Ανδρούσας σε περίοπτη θέση με θέα τον κατάφωτο μεσσηνιακό κόλπο. Σήμερα στο χώρο αυτό γίνονται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Σώζονται ερείπια του κάστρου δηλαδή μια σειρά τειχών με μήκος έως 500 μέτρα και πλάτος 1,5μ. Σώζονται επίσης οι κανονίστρες και το παρατηρητήριο. Το σχήμα του κάστρου είναι τραπέζιο ενώ το εξωτερικό τείχισμα ενισχύεται με πύργους διαφόρων σχημάτων και στο εσωτερικό διαμορφώνονται αψιδωτές κόχες.

Υπήρχε ήδη κατά τη διάρκεια της φραγκοκρατίας και ενετοκρατίας και σύμφωνα με το Αραγωνικό Χρονικό του Μορέως κτίσθηκε περί τα μέσα του 13^ο αιώνα μ.Χ πιθανώς από τον Γουλιέλμο Βιλεαρδουινό και κατά τον 14^ο και 15^ο αιώνα έφτασε στο αποκορύφωμα της ακμής της ως διοικητικό, πολιτικό και δικαστικό κέντρο του Πριγκιπάτου. Κατά την Ενετοκρατία αποτελούσε σημαντικότερο κάστρο από αυτό της Καλαμάτας.

ΑΓΙΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΝΔΡΟΥΣΑΣ

Ο ναός Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης κτίστηκε τον 2ο αιώνα μ.Χ. και βρίσκεται στο κέντρο της Ανδρούσας, ενώ ο ναός της Αγίας Αικατερίνης βρίσκεται στο βόρειο τμήμα. Και οι δυο ναοί ανακαινίστηκαν πλήρως και αναδείχτηκε εξωτερικά η πέτρα των ναών. Έγινε στερέωση των κτηρίων, ενώ στο εσωτερικό του ναού Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης τοποθετήθηκε ξύλινο τέμπλο, καθώς και καταπληκτικά ψηφιδωτά κατά τα βυζαντινά πρότυπα τα οποία απεικονίζουν, το ένα δυο ελαιόδεντρα που συμβολίζουν την χειμερινή παραγωγή της Ανδρούσας και το άλλο μια άμπελο μαζί με δύο πτηνά συμβολίζοντας έτσι την θερινή παραγωγή, ενώ στο κέντρο του δαπέδου απεικονίζεται ο δικέφαλος αετός. Οι ανακαινίσεις των ναών έγιναν όταν εφημέριος Ανδρούσας ήταν ο Αρχιμανδρίτης Χριστοφόρος Νταμάτης.

ΣΥΝΤΑΓΕΣ

•

ΠΙΤΕΣ ΓΑΜΟΥ

ΥΛΙΚΑ

· μαγιά (1 φακελάκι)

· αλεύρι όσο πάρει

· γαρίφαλο (1κουταλάκι του γλυκού)

· κανέλλα (1 κουταλάκι του γλυκού)

· ζάχαρη (1 ποτήρι του νερού)

· ούζο (2 σφηνακια])

· 1 αυγό (για επάλειψη)

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Αναπιάνουμε τη μαγιά με λίγο αλεύρι και λίγο νερό από το προηγούμενο βράδυ και αφήνουμε το μείγμα να φουσκώσει. Το πρωί το ζυμώνουμε όπως το ψωμί. «Κεντάμε» την πίτα με τη ζύμη και κάνουμε διάφορα σχέδια με το χέρι και το ψαλίδι. Στη συνέχεια αλείφουμε με το αυγό και αφήνουμε στο ταψί να φουσκώσει πριν το ψήσουμε.

ΚΟΛΟΚΥΘΟΠΙΤΑ ΓΛΥΚΙΑ

ΥΛΙΚΑ

Για τη γέμιση

· μισό κιλό κολοκύθι κίτρινο τριμμένο

· μισό κιλό καρύδι

· ένα μικρό πακέτο φρυγανιά τριμμένη

· ένα ποτήρι νερού λάδι

· δυόμισι ποτήρια νερού ζάχαρη

· ένα τέταρτο του ποτηριού του νερού σουσάμι

Για το φύλλο

· ένα φλιτζάνι του τσαγιού λάδι

· ένα φλιτζάνι του καφέ ξύδι

· ένα κουταλάκι αλάτι

· ένα ποτήρι νερό χλιαρό

· αλεύρι όσο πάρει

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Σε ένα μπολ βάζουμε όλα τα υλικά για το φύλλο μαζί και τα ζυμώνουμε. Όταν τα ζυμώσουμε καλά αφήνουμε τη ζύμη να ξεκουραστεί για μισή ώρα. Στη συνέχεια σε ένα βαθύ τηγάνι βάζουμε το λάδι να κάψει και ρίχνουμε μέσα το κολοκύθι και ανακατεύουμε. Το αφήνουμε να τραβήξει όλα τα υγρά του και ανακατεύοντας ρίχνουμε τη ζάχαρη, το καρύδι, τη φρυγανιά, το σουσάμι και το κατεβάζουμε από τη φωτιά. Αφού ξεκουραστεί η ζύμη, ανοίγουμε δύο φύλλα. Το ένα φύλλο το απλώνουμε σε λαδωμένο ταψί, βάζουμε την γέμιση και από πάνω το άλλο φύλλο. Τν κόβουμε σε τετράγωνα ή ρόμβους, ρίχνουμε λίγο λάδι από πάνω και την ψήνουμε στους 180 βαθμούς για μία ώρα περίπου.

ΑΡΝΑΚΙ ΑΥΓΟΛΕΜΟΝΟ

ΥΛΙΚΑ

· 1 κιλό αρνάκι

· 2 μέτρια κρεμμύδια ψιλοκομμένα

· 1 ποτήρι κρασιού λάδι

· 4 φλιτζάνια του καφέ ρύζι

· μισό κιλό ντομάτες

· 1 κουταλάκι πελτέ

· 2 αυγά

· μισό λεμόνι στυμμένο

· αλάτι - πιπέρι

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Σε μια κατσαρόλα βάζουμε το λάδι να κάψει και ρίχνουμε το κρέας σε μερίδες να τσιγαριστεί από όλες τις πλευρές. Μετά ρίχνουμε το κρεμμύδι και το σοτάρουμε. Ρίχνουμε την ντομάτα και τον πελτέ , το αλάτι, το πιπέρι, το νερό και το αφήνουμε να βρίσει. Βγάζουμε το κρέας και σουρώνουμε το ζωμό για να μην έχει κοκαλάκια και το βάζουμε στην φωτιά. Όταν βράσει ρίχνουμε το ρύζι να βράσει, μετά το κατεβάζουμε από την φωτιά. Χτυπάμε τα αυγά και το λεμόνι, παίρνουμε λίγο ζωμό από την κατσαρόλα και το ρίχνουμε σιγά - σιγά στο αυγολέμονο. Χτυπώντας το συνεχώς το ρίχνουμε μέσα στην κατσαρόλα και σερβίρουμε.

ΔΙΠΛΕΣ

ΥΛΙΚΑ

· 15 αυγά

· 1 φλιτζάνι του καφέ ποτό (διάφορο ή ούζο)

· 1 ½ κιλό αλεύρι

για το σιρόπι

· 3 ποτήρια νερό

· 1 κιλό ζάχαρη

· 1 κιλό μέλι

· Καρύδι τριμμένο

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Χτυπάμε τα αυγά και το ποτό και προσθέτουμε λίγο - λίγο το αλεύρι ώσπου η ζύμη να γίνει σκληρή. Αφήνουμε τη ζύμη να ξεκουραστεί για λίγο. Στη συνέχεια ανοίγουμε τα φύλλα και τα ψήνουμε σε ζεστό λάδι . Τα βγάζουμε από τη φωτιά και αφού κρυώσουν τα περιχύνουμε με το τριμμένο καρύδι και ζεστό σιρόπι.

ΛΟΥΚΑΝΙΚΟ ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΟ ΜΕ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ

ΥΛΙΚΑ:

· 5 κιλά χοιρινό σπάλα

· τη φλούδα 2 πορτοκαλιών ξερή και χοντροκομμένη

· 2 κουταλιές του γλυκού κύμινο τριμμένο

· 2 κουταλιές του γλυκού θρούμπη τριμμένη

· 1 ½ κουταλιά του γλυκού κανέλλα

· 1½ κουταλιά του γλυκού γαρύφαλλο

· 500 γραμμάρια αλάτι χοντρό

· 2 κιλά κρασί κόκκινο

ΕΚΤΕΛΕΣΗ:

Κόβουμε το χοιρινό σε πολύ μικρά κομματάκια και το βάζουμε σε μια λεκάνη. Ρίχνουμε τα μπαχαρικά μέσα και τα ανακατεύουμε. Τα αφήνουμε για τρεις ώρες να μαριναριστούν. Αν θέλουμε μπορούμε να προσθέσουμε λίγο κρασί ακόμα. Έχουμε πλύνει τα έντερα του γουρουνιού καλά με λεμόνι και τα γεμίζουμε με το παραπάνω μείγμα, τα κρεμάμε να στραγγίσουν μερικές μέρες, τα καπνίζουμε και είναι έτοιμα.

ΤΡΑΧΑΝΑΣ

ΥΛΙΚΑ

· 2 κιλά γάλα

· 4 αυγά

· 1 κουταλιά βούτυρο

· ποτήρι του κρασιού αλάτι

· κιλά αλεύρι

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Bράζουμε το γάλα και το αφήνουμε δύο μέρες να ξινίσει. Μετά μαζεύουμε το πηκτό από πάνω, το βάζουμε στην λεκάνη και ρίχνουμε το αλάτι, το βούτυρο και τα αυγά. Τα ανακατεύουμε και ρίχνουμε το αλεύρι. Το ζυμώνουμε, το κόβουμε σε μικρές μπουκίτσες και τις απλώνουμε σε ένα τραπεζομάντιλο. Αφήνουμε να ξεραθούν και μετά τις τρίβουμε στο κόσκινο.

ΧΩΡΙΑΤΙΚΟΣ ΚΟΚΚΟΡΑΣ ΣΤΙΦΑΔΟ

ΥΛΙΚΑ

· 3 κουταλιές πελτέ

· μισό ποτήρι ξύδι

· 1φλυτζάνι λάδι

· 2 κιλά κρεμμύδια μικρά

· 6 σκελίδες σκόρδο

· 1κόκκορα περίπου 2 κιλά

· Αλάτι, πιπέρι, δάφνη, δεντρολίβανο, γαρύφαλλο, κανέλλα, δύο κόκκους μπαχάρι

ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Κόβουμε τον κόκκορα σε μερίδες, τον βάζουμε με το λάδι στην κατσαρόλα, προσθέτουμε την δάφνη, το δεντρολίβανο, το γαρύφαλλο, την κανέλλα, το σκόρδο, το μπαχάρι, το πιπέρι, 4 κρεμμύδια ολόκληρα και λίγο ξύδι. Τα βάζουμε να σιγοβράσουν και όταν μισοβράσει ο κόκκορας ρίχνουμε τα υπόλοιπα κρεμμύδια, αφού προηγουμένως τα έχουμε αφήσει στο ξύδι αρκετή ώρα και τα βράζουμε με το κρέας χωρίς να ανακατεύουμε μέχρι να βράσουν όλα καλά. Σερβίρουμε το φαγητό συνοδεύοντας το με κόκκινο κρασί.