Η ΟΜΑΔΑ ΜΑΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ

Σκοπός

Ο σκοπός αυτού του σχεδίου δράσης (project) είναι να διασώσουμε και να αναδείξουμε κάποια πράγματα του τόπου μας που αξίζει να γίνουν γνωστά και να διαθέσουμε τις πληροφορίες αυτές στο διαδίκτυο ώστε να μπορεί ο καθένας να τις συμβουλεύεται δωρεάν.

Μεθοδολογία

Για να πετύχουμε αυτό το σκοπό χρειάστηκε να χρησιμοποιήσουμε πολλές διαφορετικές μεθόδους, όπως να συλλέξουμε αυθεντικό φωτογραφικό υλικό, να επισκεφτούμε βιβλιοθήκες για να ερευνήσουμε την ιστορία αυτού του τόπου και να βρούμε πηγές και πληροφορίες για τα μνημεία του τόπου, να πάρουμε συνεντεύξεις από πρόσωπα που διαδραματίζουν ή διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην περιοχή, να αναζητήσουμε πληροφορίες, φωτογραφίες και χάρτες στο διαδίκτυο και να μιλήσουμε με ανθρώπους της περιοχής για να μάθουμε περισσότερα για την λαογραφία και τον τρόπο ζωής των ντόπιων, δηλαδή τις συνήθειες και τα έθιμά τους.

Παρουσίαση του υλικού

Στη συνέχεια, συζητήσαμε με ποιό τρόπο να παρουσιάσουμε το υλικό αυτό. Σε έντυπη μορφή; Σε cd; Ή μήπως στο διαδίκτυο; Τα πρώτα δύο ήταν και ασύμφορα οικονομικά, αλλά και περιορισμένης εμβέλειας, αφού όσα αντίτυπα θα εκδίδονταν, τόσοι άνθρωποι θα μπορούσαν και να το διαβάσουν. Έτσι, αποφασίσαμε να το διαθέσουμε σε διαδικτυακή μορφή που σημαίνει πως οποιοσδήποτε μπορεί να έχει πρόσβαση σε αυτό άμεσα, από το χώρο του, δωρεάν, αλλά και οικολογικά, αφού δεν χρησιμοποιήσαμε ούτε δέντρα, αλλά ούτε και πλαστικό για τη δημιουργία αυτού του «Ηλεκτρονικού Λαογραφικού και Περιηγητικού Οδηγού Ανδρούσας».

Οργάνωση του υλικού

Όταν σκεφτόμασταν το πώς να οργανώσουμε και να παρουσιάσουμε αυτό το υλικό, μας φάνηκε λογικό να ακολουθήσουμε την ιστορία της περιοχής της Ανδρούσας χρονολογικά. Μετά από μια μικρή εισαγωγή για το πώς πήρε το όνομά της, οργανώσαμε το υλικό μας γύρω από τα πιο σημαντικά μνημεία της ευρύτερης περιοχής ακολουθώντας την ιστορία τους στο χρόνο. Αφού σας πούμε ότι η Ανδρούσα, σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, πήρε το όνομά της από το θέμα άνδρες, από το οποίο προκύπτει ανδρείοι – ανδρεόσα - Ανδρούσα, δηλαδή πόλη των ανδρείων, θα σας παρουσιάσουμε το πρώτο σημαντικό μνημείο της περιοχής, το ναό του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος χτίστηκε τον 10^ο αιώνα, και είναι μία από τις τρείς σωζόμενες Παλαιοχριστιανικές εκκλησίες ισοδομικού ρυθμού στην Ελλάδα.

Δύο αιώνες μετά, στα τέλη του 12^ου αιώνα, βρίσκουμε στην περιοχή έναν από τους πιο καλοδιατηρημένους Βυζαντινούς ναούς στην Ελλάδα, τον Ναό της Σαμαρίνας στη Καλογερόρραχη, πρώην Μονή Ζωοδόχου Πηγής.

Περί τα μέσα του 13^ο αιώνα μ.Χ, χτίστηκε πιθανώς από τον Γουλιέλμο Βιλεαρδουίνο, το Κάστρο της Ανδρούσας, ως οχύρωμα από το οποίο οι Φράγκοι έλεγχαν την ευρύτερη περιοχή. Το κάστρο έφτασε στο αποκορύφωμα της ακμής του ως Διοικητικό, Πολιτικό και Δικαστικό Κέντρο του Πριγκιπάτου κατά τον 14^ο και 15^ο αιώνα. Κατά την Ενετοκρατία αποτελούσε σημαντικότερο κάστρο από αυτό της Καλαμάτας.

Στο δρόμο από Ανδρούσα προς Καλογερόρραχη, μπορούμε να δούμε ένα σωζόμενο τμήμα του αρχαίου Υδραγωγείου που υδροδοτούσε την πόλη της Ανδρούσας από την πηγή του Ανδρομονάστηρου, μήκους 12 χιλιόμετρων.

Και έτσι φτάνουμε στην εποχή της Τουρκοκρατίας για να ακούσουμε την ιστορία μιας από τις ελάχιστες εκκλησίες που χτίστηκαν στην Ελλάδα κατά την περίοδο αυτή! Σύμφωνα, λοιπόν, με την παράδοση, ως ανταλλαγή για την εύρεση του πολύτιμου σπαθιού του ντόπιου Πασά που είχε κλαπεί από τον ντόπιο οπλαρχηγό Παπατσώνη, δόθηκε σαρανταήμερη προθεσμία στους ντόπιους για να χτίσουν την εκκλησία τους, θεωρώντας ότι δεν θα προλάβαιναν. Ωστόσο, με τη νυχθημερόν προσπάθεια όλων χτίστηκε ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Με αυτόν τον τρόπο, η περιήγησή μας φτάνει στο σήμερα, όπου η Ανδρούσα αποτελείται πλέον από εννέα Δημοτικά Διαμερίσματα, αυτά του Πολύλοφου, της Αμφιθέας, της Αγριλιάς, του Καλαμαρά, της Εύας, της Ανδρούσας, της Καλογερόρραχης, της Ελληνοεκκλησσιάς και του Μαγγανιακού.

Τα γραφεία του Δήμου στεγάζονται σε ανακαινισθέν κτίριο που άνηκε στον πολλάκις διατελέσαντα πρωθυπουργό της Ελλάδας, Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, ο οποίος, αν και Μανιάτης στην καταγωγή, μέχρι και σήμερα διατηρείται η οικογενειακή του μερίδα στο Ληξιαρχείο Ανδρούσας.

Η ιστορία από μόνη της όμως, δεν φτάνει για να δείξει στον αναγνώστη το χρώμα της ζωής στον τόπο αυτό. Θελήσαμε να συμπεριλάβουμε και μια δόση από τη ζωή όλων των ανθρώπων, παιδιών και μεγάλων, γυναικών και αντρών, αλλά και αυτών που έρχονται σαν επισκέπτες στην περιοχή. Το χρώμα αυτό, που ντύνει εορτές, παιχνίδια και πανηγύρια, αποφασίσαμε να το παρουσιάσουμε ακολουθώντας τα θρησκευτικά και πολιτιστικά δρώμενα, όπως αυτά εμφανίζονται ανά εποχή, και δη από το καλοκαίρι προς το χειμώνα.

Ξεκινώντας από την Άνοιξη και το πρώτο πανηγύρι της περιοχής, που γίνεται στην Αγριλιά στις 9 Μαΐου κατά τον εορτασμό των Πολιούχων της, Αγίων Νικολάου και Χριστοφόρου. Ακολουθεί μια σειρά από πανηγύρια σε κάθε Δημοτικό Διαμέρισμα : στην Ανδρούσα στις 21 Μαΐου (Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης), στην Καλογερόρραχη του Αγίου Πνεύματος, στον Πολύλοφο και στην Ελληνοεκκλησσιά στις 29 Ιουνίου (Αγίου Πέτρου και Παύλου), στο συνοικισμό Κουκουράχι την 1^η Ιουλίου, στο Μαγγανιακό και στη Βασιλάδα στις 7 Ιουλίου, στην Αμφιθέα στις 20 Ιουλίου (του Προφήτη Ηλία) και στην Εύα στις 14 Σεπτεμβρίου (της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού).

Την ίδια περίοδο, έχουμε και δύο νέες γιορτές, η μία στη Καλογερόρραχη, το πρώτο σαββατοκύριακο του Αυγούστου, η γιορτή του Λαδιού, και η άλλη στον Πολύλοφο στις 18 Αυγούστου, η γιορτή του Σύκου, όπου παρασκευάζονται και προσφέρονται δωρεάν διάφορα εδέσματα από λάδι και σύκο αντίστοιχα, διαφημίζοντας έτσι τα τοπικά προϊόντα. Κάποιες από τις συνταγές αυτές παρουσιάζονται και στον οδηγό μας.

Ο επόμενος σημαντικός εορτασμός γίνεται στις 27 Οκτωβρίου στην Ανδρούσα, όπου τιμάται ο τοπικός Άγιος, Άγιος Αθανάσιος ο εξ Ανδρούσης, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, με την παρουσία των αρχών του νομού και στρατιωτικού αγήματος.

Εν συνεχεία περνάμε στις Πανελλήνιες χριστιανικές εορτές Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Θεοφανείων, οι οποίες εορτάζονται με μεγάλες τιμές, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Δεν θα τις παρουσιάσουμε εδώ.

Θα παρουσιάσουμε όμως τους εορτασμούς του Καρναβαλιού, κατά τη διάρκεια του οποίου σε κάποια διαμερίσματα λαμβάνουν χώρα διάφορα λαϊκά δρώμενα, όπως για παράδειγμα, οι φωτιές, τα μασκαρέματα και τα πειράγματα μεταξύ των κατοίκων του Πολυλόφου.

Φτάνοντας στο Πάσχα, στην περιοχή, πέρα από τους καθιερωμένους εορτασμούς, λαμβάνουν χώρα το κάψιμο του Ιούδα και ο σαϊτοπόλεμος (τα γνωστά «μπουλούκια») κάθε Δευτέρα του Πάσχα στην Εύα. Η τιμωρία του Ιούδα έχει τις ρίζες της πολύ παλιά και συμβολίζει την τύχη του προδότη. Από την άλλη, ο σαϊτοπόλεμος είναι επίσης παλιό έθιμο, με την παράδοση να το συνδέει με το γνωστό τέχνασμα του Κολοκοτρώνη, με το οποίο κατάφερε να απελευθερώσει τη Μεσσηνία από τους Οθωμανούς.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Με αυτό τον τρόπο λοιπόν, φτάνουμε στο τέλος της παρουσίασης του σχεδίου δράσεως «Ηλεκτρονικός Λαογραφικός και Περιηγητικός Οδηγός Ανδρούσας».

Το ερώτημα που μας μένει τώρα να απαντήσουμε είναι για ποιο λόγο το κάναμε όλο αυτό, τί μας έμεινε τελικά, να κάνουμε από κοινού εκτίμηση της δουλειάς που έγινε συνολικά από όλα τα μέλη της ομάδας, να αξιολογήσουμε κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι αρχικοί στόχοι, πώς κύλησε η όλη διαδικασία, ποιά ήταν τα αποτελέσματα.

Πέρα από την ευκαιρία που μας δόθηκε να γευτούμε λίγο τη ζωή του ερευνητή χρησιμοποιώντας διάφορα ερευνητικά εργαλεία όπως αναζήτηση σε βιβλιοθήκη, το σημαντικότερο είναι να εκτιμήσουμε την εμπειρία που ζήσαμε ατομικά και ομαδικά, να εντοπίσουμε τα λάθη και τα προβλήματα που υπήρξαν αλλά και να θυμηθούμε το πλούσιο γνωστικό και βιωματικό υλικό που κατακτήθηκε κατά την όλη διαδικασία.

Σε κάποιους δόθηκε η ευκαιρία να δουλέψουν με άτομα που δεν γνώριζαν πριν, σε άλλους η ευκαιρία να πάρουν συνέντευξη από σημαίνοντα άτομα της περιοχής, να απομαγνητοφωνήσουν και να επεξεργαστούν τα στοιχεία των συνεντεύξεων αυτών, κάποιοι ανέλαβαν να γράψουν διάφορα κείμενα, άλλοι να παρουσιάσουν τα σημαντικότερα σημεία της όλης διαδικασίας του σχεδίου δράσης σήμερα σε εσάς.

Σε όλη αυτή τη διαδικασία, από την διερεύνηση του θέματος έως την συλλογή και την επεξεργασία του υλικού, την διεξαγωγή των δραστηριοτήτων, τον προγραμματισμό των εργασιών των ομάδων, τη συνολική αποτίμηση και την παρουσίαση είχαμε σημαντικούς συμπαραστάτες τους εκπαιδευτές μας. Ήταν κοντά μας για να λύσουν τυχόν απορίες, να μας ενθαρρύνουν, να βοηθήσουν να ξεπεραστούν προβλήματα που θα οδηγούσαν σε χάσιμο του ενδιαφέροντος και απογοήτευσή μας. Συνεργάστηκαν αρμονικά και αποτελεσματικά μαζί μας και μεταξύ τους, γνωρίσαμε καλύτερα ο ένας τον άλλο μέσα από τη δημιουργική αυτή διαδικασία και αποκομίσαμε όλοι σημαντικές εμπειρίες που θα θυμόμαστε για πάντα.

Όλοι κάναμε πράγματα που δεν είχαμε κάνει πρωτύτερα, και αυτό που είδαμε ότι δεν μπορούμε όλοι να κάνουμε τα πάντα, αλλά όλοι μπορούμε να κάνουμε κάτι ανάλογα με τα ενδιαφέροντά μας. Και ήταν αυτό το κάτι, αυτό που μάθαμε ο καθένας και η καθεμία από εμάς για τον εαυτό μας, αλλά και για την περιοχή μας.

Μάθαμε για τα παιχνίδια που έπαιζαν η Σοφία, ο Φώτης, η Μαρία και ο Βαγγέλης όταν ήταν μικρότεροι, τις συνταγές της Κωνσταντίνας, της Δήμητρας, της Σοφίας και της Χρυσούλας, τα μέρη που πήγαιναν ο Ηλίας, ο Γιάννης, ο Γιώργος και ο Δημήτρης μικροί – το τι έκαναν εκεί δεν θα το αποκαλύψουμε!

•